Η εποχή των δεινοσαύρων

Οι δεινόσαυροι ήταν σπονδυλωτά ζώα που κυριάρχησαν στο γήινο οικοσύστημα για πάνω από 160 εκατομμύρια χρόνια. Πρωτοεμφανίστηκαν πριν 230 εκατομμύρια χρόνια.
Στο τέλος της Κρητιδικής περιόδου πριν 65 εκατομμύρια χρόνια, οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν πράγμα που
το τέλος της κυριαρχίας τους στον πλανήτη. Τα σημερινά πτηνά είναι άμεσοι απόγονοι των θηριόποδων δεινοσαύρων, και κατα συνέπεια θεωρούνται ως η μόνη ομάδα δεινοσαύρων που επέζησε.

Από τότε που ανακαλύφθηκε ο πρώτος δεινόσαυρος, τον 19ο αιώνα, απολιθωμένοι σκελετοί δεινοσαύρων έχουν γίνει σημαντικό θέαμα σε μουσεία όλου του κόσμου, ενώ συνολικά οι παλαιοντολόγοι έχουν ανακαλύψει περισσότερα από 500 διαφορετικά γένη δεινοσαύρων. Οι δεινόσαυροι έχουν γίνει μέρος του παγκόσμιου πολιτισμού και παραμένουν σταθερά δημοφιλείς, ειδικά στα παιδιά.

Οι δεινόσαυροι ήταν εξαιρετικά πολυποίκιλοι. Αυτή η ποικιλία συνίσταται στο γεγονός ότι έχουν ανακαλυφθεί 500 γένη δεινοσαύρων, με τον αριθμό αυτών που αναμένεται να ανακαλυφθούν στα πετρώματα να είναι περίπου 1850 γένη και τον συνολικό αριθμό γενών να είναι 3400. Μέχρι το Σεπτέμβριο του 2008 είχαν αναγνωριστεί 1050 διαφοετικά είδη. Υπήρχαν χορτοφάγοι, σαρκοφάγοι και λίγοι παμφάγοι.

Κάποιοι δεινόσαυροι ήταν δίποδοι ενώ άλλοι τετράποδοι, και άλλοι, όπως ο αμμόσαυρος και ο ιγουανόδοντας, αν και τετράποδοι κατά βάση, μπορούσαν να περπατήσουν εύκολα στα δύο πόδια σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Ανεξάρτητα από τον τύπο σώματος, σχεδόν όλοι οι γνωστοί δεινόσαυροι προσαρμόστηκαν καλά κυρίως σε χερσαίους αλλά και σε υδρόβιους βιότοπους.

Ενώ τα στοιχεία είναι ελλιπή, είναι σαφές ότι, ως ομάδα, οι δεινόσαυροι ήταν μεγαλόσωμοι. Ακόμη και για τα πρότυπα των δεινοσαύρων, ο σαυρόπους ήταν γιγαντιαίος. Επί μεγάλο χρονικό διάστημα της εποχής των δεινοσαύρων, τα μικρότερα σαυρόποδα ήταν μεγαλύτερα από ο,τιδήποτε άλλο στον βιότοπό τους, και ο μεγαλύτερος ήταν, σε μέγεθος, πιο ογκώδης από οτιδήποτε άλλο έχει περπατήσει ποτέ στη Γη.

Γιγαντιαία προϊστορικά θηλαστικά όπως το ινδρικοθήριο και το κολομβιανό μαμούθ επισκιάστηκαν από τον γιγαντιαίο σαυρόποδα, και μόνο ελάχιστα σύγχρονα υδρόβια ζώα τους πλησιάζουν σε μέγεθος - κυρίως η γαλάζια φάλαινα, η οποία φθάνει μέχρι τα 190.000 κιλά (209 τόνοι) και 33,5 μ. σε μήκος.

Οι δεινόσαυροι αποτελούν απόκλιση από τους προγόνους τους αρχόσαυρους 230 εκατομμύρια έτη περίπου πριν, κατά τη διάρκεια του μέσου με τέλους της τριαδικής περιόδου, κατά προσέγγιση 20 εκατομμύριο έτη αφότου το περμικο-Τριασσικό γεγονός εξάλειψε κατ' εκτίμηση 95 τοις εκατό όλης της ζωής στη Γη.

Ραδιοχρονολόγηση των απολιθωμάτων από πρόωρα είδη Ηωραπτόρων καθιερώνουν την παρουσία τους στα απολιθώματα. Παλαιοντολόγοι θεωρούν ότι ο Εοράπτορας μπορεί να είναι ο κοινός πρόγονος όλων των δεινοσαύρων. Εάν αυτό ισχύει, τα γνωρίσματά του υποδεικνύουν ότι οι πρώτοι δεινόσαυροι πρέπει να ήταν μικροί και δίποδοι κυνηγοί.

Επίσης, μεταξύ των πρώτων δεινοσαύρων ήταν ο πρωτόγονος Λαγόσουχος. Ο Σαλτόποδας, που ήταν μόλις μεγαλύτερος από ένα ανθρώπινο χέρι, εμφανίστηκε ελαφρώς αργότερα. Οι πρώτοι πρωτόγονοι δεινόσαυροι διαφοροποιήθηκαν γρήγορα μέσω του υπολοίπου της τριαδικής περιόδου.

Τα είδη των δεινοσαύρων εξέλιξαν γρήγορα εξειδικευμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα και μια σειρά μεγεθών που μπορούσαν να εκμεταλλευτούν σχεδόν κάθε επίγειο βιότοπο. Κατά τη διάρκεια της περιόδου υπεροχής των δεινοσαύρων, που κάλυψε τις μετέπειτα Ιουράσια και κρητιδική περίοδο, σχεδόν κάθε γνωστό ζώο εδάφους μεγαλύτερο από 1 μέτρο στο μήκος, ήταν δεινόσαυρος.

Το γεγονός της εξάλειψής τους, που συνέβη το κρητιδικό - τριτογενές, πριν περίπου 65 εκατομμύρια έτη, στο τέλος της κρητιδικής περιόδου, προκάλεσε την εξάλειψη όλων των ειδών δεινοσαύρων εκτός από το είδος που είχε εξελίξει ήδη τα πρώτα πτηνά. Άλλα διάψιδα είδη, σχετικά με τους δεινόσαυρους, επίσης επέζησαν του γεγονότος. Τα αίτια της εξαφάνισης των δεινοσαύρων παραμένουν ακόμη αδιευκρίνιστα.